คิดว่าหาย กลับตายเฉียบพลัน

ในช่วงล็อคดาวน์ที่ผ่านมา มีผู้ติดเชื้อโควิด-๑๙ เสียชีวิตอย่างเฉียบพลันระหว่างรักษาตัวที่บ้าน บางรายก็สิ้นลมกลางถนนหรือก่อนจะไปถึงโรงพยาบาล ทั้ง ๆ ที่ไม่มีอาการป่วยรุนแรง นอกจากเหนื่อยหอบเพียงเล็กน้อย การเสียชีวิตอย่างปัจจุบันทันด่วนนี้มีสาเหตุมาจากภาวะพร่องออกซิเจนในเลือดเงียบ หรือ “Happy Hypoxia” ซึ่งเป็นภาวะที่ไม่แสดงอาการจนกว่าจะเข้าขั้นวิกฤต จึงทำให้ผู้ป่วยมักได้รับการรักษาไม่ทันการณ์และเสียชีวิต นอกจากนั้น ในช่วงของการระบาด โรงพยาบาลจำเป็นต้องสงวนเตียงไว้รองรับผู้ป่วยที่แสดงอาการรุนแรง ทำให้ผู้ป่วยโรคโควิด-๑๙ เสียชีวิตจากภาวะ “Happy Hypoxia” เพิ่มมากขึ้น

ภาวะพร่องออกซิเจนในเลือดจะเกิดขึ้นเมื่อความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดลดต่ำลงกว่าปกติมาก ปกติเมื่อติดเชื้อโควิด-๑๙ เชื้อที่ลงไปในปอดจะทำให้ปอดของผู้ติดเชื้อแลกเปลี่ยนออกซิเจนได้น้อยลง ส่งผลให้ระดับความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดต่ำลงด้วย ผู้ป่วยจึงมีอาการต่างๆ เช่น แน่นหน้าอก ไอ หอบ หายใจไม่เต็มอิ่มเป็นสัญญาณบ่งบอกการพร่องออกซิเจนในเลือด แต่ผู้ป่วยบางรายที่ได้รับการรักษาจนตรวจไม่พบเชื้อและเข้าใจว่าใกล้หายจากโรคแล้วก็ยังมีโอกาสเกิดภาวะพร่องออกซิเจนในเลือดที่ไม่แสดงอาการหรือ “Happy Hypoxia” ได้เช่นกัน

งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารการรักษาผู้ป่วยระบบทางเดินหายใจวิกฤตของสหรัฐอเมริกา ระบุว่าผู้ป่วยอาจจะไม่รู้สึกถึงภาวะพร่องออกซิเจนของตัวเอง แม้กระทั่งตอนที่แพทย์กำลังใส่ท่อช่วยหายใจเพื่อช่วยชีวิต เพราะไม่มีอาการผิดปกติในระบบทางเดินหายใจปรากฏนำมาก่อนให้สังเกตได้ ทั้งๆ ที่ปอดของผู้ป่วยทำงานผิดปกติมากขึ้นเรื่อยๆ จนค่าออกซิเจนในเลือดลดต่ำมาก  ศ.นพ. มาร์ติน โทบิน (Martin J. Tobin) หัวหน้าคณะวิจัยผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบบทางเดินหายใจและเวชบำบัดวิกฤต แห่งศูนย์การแพทย์มหาวิทยาลัยโลโยลา (Loyola) รัฐอิลลินอยส์ ตั้งข้อสังเกตว่า ในขณะที่ระดับออกซิเจนลดลง สมองของผู้ป่วยจะไม่ตอบสนองจนกว่าออกซิเจนจะลดต่ำลงมาก ซึ่งกว่าจะรู้ตัว ผู้ป่วยก็หายใจไม่ออกเสียแล้ว เป็นผลมาจากเชื้อไวรัสที่ไปกดการตรวจสอบระดับออกซิเจนในร่างกาย ซึ่งคาดว่าอาจเชื่อมโยงกับการเสียการรับรู้กลิ่นที่ผู้ติดเชื้อโรคโควิด-๑๙ จำนวนมากประสบ

นพ.ริชาร์ด เลวิแทน (Richard Levitan) ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ฉุกเฉินแห่ง วิทยาลัยดาร์ตมัธ อธิบายในทำนองเดียวกันว่า เชื้อไวรัสโคโรนาทำลายระบบเตือนค่าออกซิเจนในร่างกาย ผู้ป่วยจึงไม่ปรากฏอาการเหนื่อยหอบ จนกระทั่งลุกลามไปสู่ภาวะระบบหายใจล้มเหลว เป็นผลให้หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันและเสียชีวิตอย่างรวดเร็ว ซึ่งในคนปกติ หากออกซิเจนในเลือดต่ำ สมองจะรีบสั่งให้ร่างกายเร่งหายใจเพื่อเพิ่มระดับออกซิเจนในเลือด ดังนั้นเราจึงแสดงอาการหอบ เหนื่อยหรือหายใจเร็ว

ปัจจุบัน แพทย์เฝ้าระวังระดับความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดของผู้ป่วยโรคโควิด-๑๙ ทุกราย โดยให้ผู้ติดเชื้อวัดค่าออกซิเจนในเลือดด้วยเครื่องวัด (Pulse Oximeter) เอง ซึ่งระดับปกติของออกซิเจนในเลือดอยู่ที่ประมาณร้อยละ ๙๕-๑๐๐ หากต่ำกว่าร้อยละ ๙๐  สามารถสันนิษฐานได้ว่า เริ่มมีภาวะพร่องออกซิเจน และให้สังเกตอาการผิดปกติเบื้องต้นประกอบ อาทิ ผิวซีด ไอ คลื่นไส้อาเจียน หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ หายใจลำบาก ปวดศีรษะ ตาพร่ามัว มึนงง และการรับรู้ตัวน้อยลง เป็นต้น หากระดับออกซิเจนลดต่ำกว่าร้อยละ ๙๓ ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลโดยเร็วเพื่อให้แพทย์มีเวลาเพียงพอในการปรับระดับออกซิเจนในเลือด ก็จะสามารถช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสรอดชีวิตมากขึ้นและได้รับการรักษาอื่นๆ ได้ทันท่วงที