คิดบวกเป็นพิษ

การคิดบวกย่อมดีกว่าคิดลบแน่ แต่ต้องไม่ใช่การคิดบวกที่มาจากการ “หลอกตัวเอง” หรือปฏิเสธความจริง เพื่อจะมองข้ามปัญหา อุปสรรคและความยากลำบากต่าง ๆ โดยไม่แก้ไข และมีความเชื่อว่าต้องคิดบวกในทุกๆ สถานการณ์ บังคับตนเองและผู้อื่นให้มองเชิงบวกในเรื่องที่เลวร้าย จนปัญหาทับถมกลายเป็นการทำร้ายตนเอง หรือที่เรียกว่า ภาวะคิดบวกเป็นพิษ หรือ Toxic Positivity

พญ.เจมมี่ ซัคเคอร์แมน จิตแพทย์ทางคลินิกแห่งมหาวิทยาลัยเพนน์ซิลเวเนีย อธิบายว่า การฝืนคิดบวกในสถานการณ์ลบโดยรู้สึกเจ็บปวดภายในใจ คือการหลอกตัวเองเพื่อเลี่ยงความรู้สึกไม่สบายใจ แต่ยิ่งเลี่ยงก็ยิ่งแย่ การหลีกเลี่ยงหรือระงับความรู้สึกไม่สบายใจ มักทำให้เกิดความวิตกกังวลซึมเศร้า และทำให้สุขภาพจิตโดยรวมแย่ลง มีการศึกษาที่พบว่า หากมีคนขอให้คุณหยุดคิดถึงเรื่องใดเรื่องหนึ่ง คุณจะยิ่งคิดถึงเรื่องนั้นมากขึ้นและเครียดมากขึ้น และหากเราไม่สามารถจัดการกับความเครียดในเวลาที่เหมาะสม ก็อาจนำไปสู่ปัญหาทางจิตอื่นๆ มากมาย เช่นอาการนอนไม่หลับ การใช้สารเสพติดและความเสี่ยงของอาการตอบสนองต่อความเครียดเฉียบพลัน หรือความเศร้าโศกเป็นเวลานาน รวมไปถึงสภาวะป่วยทางจิตใจหลังจากต้องเผชิญกับเหตุการณ์กระทบกระเทือนใจอย่างรุนแรง (Post-Traumatic Stress Disorder) เนื่องจากในช่วงเวลาที่มีความเครียด สมองอาจไม่สามารถรับหรือสามารถจัดการกับการเรียนรู้ที่หนักหน่วงและทำภารกิจใหม่ได้เสมอไป ​​​​​​​

ภาวะคิดบวกเป็นพิษ หรือ Toxic Positivity สามารถส่งต่อไปถึงผู้อื่นได้ เช่นในวิกฤตการระบาดโรคโควิด-๑๙ อาจมีคนบอกเราว่า  “คิดบวกไว้ก่อน” “ลำบากแค่นี้ก็ดีกว่าคนอื่นถมไป” หรือ “มันอาจจะแย่กว่านี้นะ” แต่เราฟังแล้วก็กลับไม่รู้สึกดีขึ้นเพราะปัญหาตรงหน้ายังอยู่ ต่อให้เป็นคนมองโลกในแง่ดีแค่ไหนก็คงไม่สามารถทำให้คิดบวกปลอมๆ แบบนั้นได้ การมีความรู้สึกโศกเศร้า ท้อแท้อับจนหนทางหรืออับอายไม่ใช่สิ่งที่ผิด เราไม่ควรรู้สึกผิดกับความรู้สึกในเชิงลบของตัวเอง เพราะความรู้สึกคือปฏิกิริยาตอบสนองเหตุการณ์ที่เราเผชิญอยู่ตามธรรมชาติ ในขณะเดียวกัน ก็ต้องเคารพในความรู้สึกของผู้อื่น ไม่ตำหนิหรือสั่งสอนให้ผู้อื่นลืมเรื่องร้าย ๆ แล้วหันมามองในแง่บวก หรือยกย่องคนที่คิดบวกตลอดเวลาว่าน่านับถือมากกว่าคนที่คิดลบ การรู้เท่าทันอารมณ์ของตัวเราเองจะสามารถช่วยบรรเทาความกดดันต่าง ๆ และช่วยปล่อยให้ความรู้สึกแย่ ๆ ออกไปโดยไม่ย้อนกลับมาทำร้ายจิตใจของเราเอง ​​​​​​​