"ไซโตไคน์" (cytokine) คือสารโปรตีนที่หลั่งจากเซลล์ต่างๆ ในระบบภูมิคุ้มกันเพื่อตอบสนองภาวะการอักเสบและเรียกระดมเซลล์คุ้มกันให้มากำจัดเชื้อแปลกปลอม โดยมีหน้าที่ค้นหาสัญญาณการติดเชื้อในผู้ป่วยโรคโควิด-๑๙ ที่อาการหนัก แต่ในบางคน ระบบภูมิคุ้มกันมักจะหลั่งสารดังกล่าวออกมามากผิดปกติจนเกิดเป็นภาวะ "พายุไซโตไคน์"(cytokine storm) ที่มีปฏิกิริยารุนแรง สามารถสร้างความเสียหายต่อเซลล์อื่น ๆ ที่มีสุขภาพดีและอาจทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้
การวิจัยศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างพายุไซโตไคน์กับโรคโควิด-๑๙ เกิดขึ้นจากแพทย์สังเกตเห็นว่าผู้ป่วยที่ติดเชื้อโรคโควิด-๑๙ ในหอผู้ป่วยหนัก (ICU) มีระดับสารไซโตไคน์ที่ก่อให้เกิดการอักเสบสูงกว่าผู้ป่วยที่อาการเล็กน้อยและไม่ต้องเข้าไอซียู พายุไซโตไคน์จึงเป็นสัญญาณหนึ่งที่เตือนให้รับรู้ได้ถึงการลุกลามของโรคโควิด-๑๙ เช่นเดียวกับโรคอื่นๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรคซาร์ส โรคเมอร์ส และไข้หวัดใหญ่
เชื้อไวรัสโคโรนาที่ลงปอดจะสามารถเข้าไปลึกถึงถุงลมด้านในของปอด ในเวลาเดียวกัน ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายที่รับรู้การรุกรานก็จะพยายามต่อต้านเชื้อที่เข้ามา จึงกระตุ้นให้เกิดการผลิตสารไซโตไคน์ขึ้นมาจำนวนมาก เพื่อเป็นตัวช่วยนำทางให้บรรดาเซลล์ภูมิคุ้มกันของร่างกายไปทำลายเชื้อไวรัสได้อย่างพอเพียง ถ้าทำงานประสานกันได้ดีก็จะทำให้ร่างกายสามารถต่อสู้กับไวรัสได้ แต่ถ้ามีการผลิตสารไซโตไคน์มากเกินไปจนเกิดภาวะพายุไซโตไคน์ เซลล์ภูมิคุ้มกันของร่างกายก็จะไปทำลายเซลล์เยื่อบุของถุงลมในปอดด้วยทำให้เกิดอาการปอดอักเสบขึ้น
ภาวะที่ตามมาเมื่อปอดถูกทำลายคือ จะเกิดการติดเชื้อแบคทีเรียในบริเวณปอด ซึ่งปกติแล้วเชื้อแบคทีเรียไม่สามารถทำอันตรายกับร่างกายเราได้มากนัก และกลายเป็นโรคปอดอักเสบซ้ำสองที่ส่งผลให้อวัยวะต่างๆ ของร่างกายขาดออกซิเจนและจำเป็นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ ซึ่งนอกจากจะนำไปสู่โรคภาวะทางเดินหายใจล้มเหลวเฉียบพลันหรือ Acute respiratory distress syndrome (ARDS) แล้ว ยังสามารถพัฒนาไปสู่ความเสียหายของเนื้อเยื่ออย่างกว้างขวาง จนถึงอวัยวะล้มเหลวและเสียชีวิตในที่สุด
ยิ่งไปกว่านั้น ระบบภูมิคุ้มกันที่มีการตอบสนองมากเกินไปดังกล่าวอาจทำให้เลือดแข็งตัว และการส่งเลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของสมองหยุดลง ผู้ป่วยจะเกิดอาการชักหรือมีอาการโคม่า ไม่รู้สึกตัว และอาจทำให้เกิดปัญหาในสมองเช่น โรคหลอดเลือดสมองได้อีกด้วย โดยผู้ป่วยขั้นรุนแรงอาจแสดงอาการคล้ายกับโรคสมองอักเสบ โรคจิตและโรคสมองเสื่อม
นักวิจัยแนะนำการให้ภูมิคุ้มกันบำบัดกับผู้ป่วยที่เกิดภาวะพายุไซโตไคน์ ซึ่งในปัจจุบัน ใช้ยาแก้อักเสบหลายชนิดในการบรรเทาอาการ อย่างไรก็ตาม ยังต้องมีการศึกษาทางคลินิกเพิ่มเติมเพื่อทดสอบประสิทธิภาพของยาเหล่านี้อย่างเต็มที่ในการยับยั้งพายุไซโตไคน์ที่เกิดจากโรคโควิด-๑๙
อ้างอิง